Chiến lược đã hoàn thiện qui định về vị trí, vai trò của cơ quan thanh tra. Ảnh: ĐQ

Báo cáo đánh giá, việc Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 đặt nền tảng quan trọng cho việc hoàn thiện tổ chức và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của ngành Thanh tra.

Hoàn thiện qui định về vị trí, vai trò của cơ quan thanh tra

Báo cáo cho thấy, với Chiến lược, quy định về vị trí, vai trò của các cơ quan thanh tra và người đứng đầu cơ quan thanh tra Nhà nước ngày càng hoàn thiện. Luật Thanh tra năm 2010 và các văn bản hướng dẫn đã quy định cụ thể về: Mục đích, nguyên tắc hoạt động thanh tra; tổ chức chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cơ quan thanh tra và người đứng đầu cơ quan thanh tra Nhà nước; quy định rõ hơn thẩm quyền, trình tự, thủ tục hoạt động thanh tra hành chính và hoạt động thanh tra chuyên ngành...

Luật Thanh tra năm 2022 đã làm rõ hơn và nâng cao vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức của cơ quan thanh tra; tạo bước đổi mới nhất định về tổ chức và hoạt động thanh tra; tăng cường tính chủ động, tính tự chịu trách nhiệm của các cơ quan thanh tra và người đứng đầu cơ quan thanh tra Nhà nước trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao.

Thời gian qua, các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính đã tập trung vào thanh tra đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý trực tiếp của thủ trường cơ quan quản lý Nhà nước cùng cấp, kịp thời phát hiện hạn chế, bất cập trong cơ chế, chính sách, pháp luật để kiến nghị hoàn thiện, kịp thời phát hiện những vi phạm pháp luật, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý Nhà nước và kỷ luật công vụ, kỷ cương hành chính.

Đối với tổ chức của cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực, Luật Thanh tra năm 2010 quy định tổ chức các cơ quan thanh tra Nhà nước theo ngành, lĩnh vực là thanh tra bộ, cơ quan ngang bộ, thanh tra sở. Ngoài ra, còn có các cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành ở cấp tổng cục, cục thuộc bộ, cục thuộc tổng cục, chi cục thuộc sở, chi cục thuộc cục. Đến Luật Thanh tra năm 2022, tổ chức các cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực ngoài thanh tra bộ, thanh tra sở còn được bổ sung thêm thanh tra tổng cục, cục thuộc bộ và tương đương. Riêng đối với thanh tra sở, Luật Thanh tra năm 2022 quy định theo hướng thanh tra sở được bố trí ở những sở có phạm vi quản lý rộng và yêu cầu quản lý chuyên ngành phức tạp theo quy định của Chính phủ và do UBND cấp tỉnh quyết định căn cứ vào yêu cầu quản lý Nhà nước tại địa phương và biên chế được giao. Theo đó, vị trí, vai trò của các cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực giai đoạn này tiếp tục được củng cố về tổ chức và hoạt động nhằm kiểm soát có hiệu quả việc chấp hành pháp luật và xử lý vi phạm trên các lĩnh vực quản lý Nhà nước của bộ, ngành.

Những con số ấn tượng về phát hiện, chấn chỉnh sai phạm

Từ năm 2016 - 2023, toàn ngành Thanh tra đã triển khai 57.103 cuộc thanh tra hành chính và 1.769.592 cuộc thanh tra, kiểm tra chuyên ngành. Phát hiện vi phạm về kinh tế 878.198 tỷ đồng, 94.676 ha đất; trong đó đã kiến nghị thu hồi 442.372 tỷ đồng, 10.493 ha đất; xử lý khác hơn 490.773 tỷ đồng, 92.630 ha đất, kiến nghị xử lý kỷ luật hành chính 23.417 tập thể, 23.292 cá nhân; ban hành 1.037.405 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với số tiền trên 41.546 tỷ đồng; chuyển cơ quan điều tra 1.876 vụ, 1.745 đối tượng.

So với giai đoạn trước, từ năm 2016 đến năm 2020, số tiền phát hiện vi phạm tăng 134%, số tiền kiến nghị thu hồi tăng 83,4%, tỷ lệ thu hồi về tiền tăng trên 5,7 lần, số vụ việc và số đối tượng chuyển cơ quan điều tra tiếp tục xử lý tăng lần lượt là 56,9% và 92,1%. Phát hiện vi phạm về kinh tế trong ba năm từ 2021-2023 cao hơn giai đoạn 5 năm từ 2016 - 2020 (2016 - 2020: 433.671 tỷ đồng; 2021 - 2023: 444.527 tỷ đồng), kiến nghị thu hồi về tiền trong 3 năm 2021-2023 cũng xấp xỉ bằng giai đoạn 5 năm 2016 - 2020.

Cũng theo báo cáo, từ năm 2016 đến năm 2023, số vụ và đối tượng cơ quan thanh tra chuyển cơ quan điều tra đều tăng, nhất là trong những năm gần đây. Năm 2016, cơ quan thanh tra Nhà nước các cấp chuyển cơ quan điều tra tổng số 90 vụ, 138 đối tượng. Năm 2020 là 97 vụ, 99 đối tượng. Năm 2021 tăng lên 437 vụ (tăng 4,4 lần so với năm 2020), 259 đối tượng (tăng 2,6 lần so với năm 2020. Năm 2023 là 497 vụ, 490 đối tượng, tăng 1,8 lần so với năm 2021.

Tương tự như vậy là kết quả phát hiện, chấn chỉnh các vi phạm thông qua hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Từ năm 2016 đến năm 2020, qua hoạt động thanh tra, kiểm tra nội bộ, giải quyết khiếu nại, tố cáo đã phát hiện và kiến nghị xử lý 454 vụ, 650 người có hành vi tham nhũng và liên quan đến tham nhũng. Từ năm 2021 đến năm 2023: Tổng số vụ việc tham nhũng phát hiện là 281 vụ việc, 412 người; trong đó qua hoạt động kiểm tra nội bộ phát hiện 87 vụ, 82 người; qua hoạt động thanh tra, kiểm tra đã phát hiện 124 vụ, 222 người; qua giải quyết khiếu nại, tố cáo phát hiện 79 vụ, 108 người liên quan đến tham nhũng.

Tiếp tục thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về tinh gọn tổ chức bộ máy theo Nghị quyết số 18-NQ/TW, hệ thống cơ quan thanh tra được tổ chức, sắp xếp theo hướng tập trung, thống nhất, tinh gọn theo 2 cấp ở Trung ương và địa phương. Ở Trung ương, kết thúc hoạt động của Thanh tra các bộ để sắp xếp, tổ chức lại thành các cục thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo lĩnh vực thuộc Thanh tra Chính phủ. Tiếp tục duy trì tổ chức và hoạt động Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước, Thanh tra Cơ yếu và 4 cơ quan thanh tra được tổ chức theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên (Thanh tra Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, Thanh tra Cục Hàng hải Việt Nam, Thanh tra Cục Hàng không Việt Nam, Thanh tra Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước). Ở địa phương, kết thúc hoạt động của thanh tra huyện và thanh tra sở, tổ chức lại thành các tổ chức thuộc thanh tra tỉnh. Việc tổ chức, sắp xếp, cơ cấu lại các cơ quan thanh tra tập trung, thống nhất, chuyên nghiệp theo hướng tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, gắn với việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho các bộ, ngành, địa phương đã tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò của thanh tra trong bảo đảm trật tự, kỷ cương, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, kiểm soát quyền lực.

Nguồn: thanhtra.com.vn