Thanh tra Chính phủ báo cáo sơ kết Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Ảnh: ĐQ

Chú trọng xây dựng một số biện pháp xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động

Theo quy định của Luật Thanh tra năm 2010, thanh tra hành chính là hoạt động thanh tra của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức cá nhân trực thuộc trong việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn được giao; thanh tra chuyên ngành là hoạt động thanh tra của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền theo ngành, lĩnh vực đổi với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn – kỹ thuật, quy tắc quản lý thuộc ngành, lĩnh vực đó.

Quy định của Luật Thanh tra 2010 chưa có sự phân định rõ ràng về phạm vi thanh tra giữa các cơ quan thanh tra dẫn tới có sự chồng chéo trong hoạt động giữa các cơ quan này. Tổ chức và hoạt động thanh tra của thanh tra bộ, ngành cũng chưa phù hợp với đặc điểm của từng bộ, ngành; chưa phân định rõ giữa thẩm quyền thanh tra theo lĩnh vực quản lý; chưa có sự phân định rõ giữa hoạt động thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành thanh tra chuyên ngành với hoạt động kiểm tra chuyên ngành để thực hiện chức năng kiểm tra thường xuyên theo chức năng quản lý Nhà nước của từng bộ, ngành.

Việc xây dựng một số biện pháp xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động giữa các cơ quan thanh tra của bộ, của các cấp chính quyền địa phương được tiến hành nhưng cũng chỉ là giải pháp tình thế. Theo quy định, chức năng thanh tra hành chính chỉ được giao cho thanh tra bộ, không giao cho thanh tra tổng cục. Quy định này không phù hợp với một số tổng cục lớn, có hệ thống dọc từ Trung ương đến địa phương, số lượng biên chế rất lớn như Tổng cục Thuế, Tổng cục Hải quan, Kho bạc Nhà nước...

Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực thi công vụ của các cơ quan, đơn vị trên chủ yếu được thực hiện qua công tác kiểm tra nội bộ, do đó kết quả còn nhiều hạn chế trong việc phòng ngừa, phát hiện những hành vi sai phạm, chấn chỉnh hoạt động thực thi công vụ; giảm hiệu quả, hiệu lực của công tác quản lý, chỉ đạo điều hành.

Mặt khác, chồng chéo giữa thanh tra và kiểm toán Nhà nước vẫn thường xảy ra, nhất là trong thanh tra, kiểm toán các dự án đầu tư, xây dựng có sử dụng vốn ngân sách Nhà nước...

Ở địa phương, chồng chéo giữa Kiểm toán khu vực và Thanh tra tỉnh cũng khá phổ biến, nhất là đối với các dự án đầu tư xây dựng và doanh nghiệp Nhà nước; chồng chéo giữa kiểm toán khu vực và thanh tra sở, huyện cũng thường xuyên xảy ra.

Các bất cập này đã từng bước được “giải mã” tại Luật Thanh tra năm 2022. Theo Luật Thanh tra năm 2022, phạm vi hoạt động của các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính và cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực kế thừa những điểm hợp lý của Luật Thanh tra năm 2010 và bổ sung những quy định mới để phân định rõ ràng hơn phạm vi hoạt động giữa các cơ quan thanh tra. Cụ thể là, phân định rành mạch thẩm quyền của Thanh tra bộ và Thanh tra tổng cục, cục thuộc bộ: “Thanh tra bộ thanh tra hành chính đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc quyền quản lý của Bộ trưởng; thanh tra chuyên ngành trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của Bộ, trừ lĩnh vực được phân cấp cho Thanh tra Tổng cục, Cục, cơ quan khác thuộc bộ được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành thực hiện”.

Luật Thanh tra năm 2022 đưa ra quy định nhằm khắc phục sự phân tán trong việc xây dựng và thực hiện kế hoạch thanh tra hàng năm với 3 loại kế hoạch là kế hoạch thanh tra của Thanh tra Chính phủ, kế hoạch thanh tra của bộ và kể hoạch thanh tra của tỉnh. Như vậy, mỗi bộ và tỉnh chỉ có một kế hoạch thanh tra. Đồng thời, Luật Thanh tra năm 2022 cũng quy định chi tiết biện pháp xử lý chồng chéo về thẩm quyền giữa các cơ quan thanh tra và giữa cơ quan thanh tra với cơ quan kiểm toán nhà nước. Khi tiến hành hoạt động thanh tra, kiểm toán Nhà nước, nếu phát hiện chồng chéo, trùng lặp, cơ quan thanh tra phối hợp với cơ quan kiểm toán Nhà nước để xử lý theo quy định của Luật Kiểm toán Nhà nước và Luật này, bảo đảm một nội dung hoạt động của tổ chức, cá nhân chỉ là đối tượng của một cơ quan thanh tra hoặc cơ quan kiểm toán Nhà nước.

Lãnh đạo Thanh tra Chính phủ và Kiểm toán Nhà nước ký kết Quy chế phối hợp giữa 2 cơ quan. Ảnh: ĐQ

Thực hiện Đề án sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của các cơ quan thanh tra tập trung, thống nhất, tinh gọn về một đầu mối theo 2 cấp ở Trung ương và địa phương, Thanh tra Chính phủ tiếp nhận và thực hiện chức năng, nhiệm vụ thanh tra của thanh tra các bộ; Thanh tra tỉnh tiếp tục thực hiện chức năng, nhiệm vụ thanh tra của Thanh tra huyện, Thanh tra sở nhằm đảm bảo mục tiêu giảm đầu mối, giảm tầng nấc theo Nghị quyết sổ 18-NQ/TW và khắc phục những tồn tại, hạn chế, chồng chéo, trùng lắp trong hoạt động thanh tra. Theo đó, về hoạt động, không phân biệt thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. Sau sắp xếp, các cơ quan không còn tổ chức thanh tra thì thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm tra trong phạm vi quản lý Nhà nước. Người đứng đầu có trách nhiệm giao đơn vị trực thuộc tham mưu thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tổ cáo và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo quy định pháp luật.

 Cơ chế phối hợp với các cơ quan kiểm tra, kiểm toán, điều tra

Bên cạnh việc nâng cao vị thế; xác định rõ trách nhiệm, tránh chồng chéo; ngành Thanh tra còn tăng cường sự phối hợp giữa cơ quan thanh tra với các cơ quan, tổ chức có chức năng giám sát, kiểm tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử.

Cụ thể, trong lộ trình thực hiện Chiến lược, Thanh tra Chính phủ, Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Quốc phòng đã ban hành Thông tư liên tịch số 03/2018/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP-TTCP. Theo đó, trong quá trình thanh tra, nếu phát hiện vụ việc có dấu hiệu tội phạm thì cơ quan thanh tra có văn bản kiến nghị khởi tố và chuyển ngay cho cơ quan điều tra có thẩm quyền kèm theo hồ sơ, tài liệu có liên quan để xem xét, quyết định việc khởi tố vụ án hình sự. Cơ quan điều tra có trách nhiệm tiếp nhận hồ sơ vụ việc và kiến nghị khởi tổ do cơ quan thanh tra chuyển đến.

Ngày 22/9/2021, cơ quan Kiểm toán Nhà nước và Thanh tra Chính phủ đã ban hành Quy chế phối hợp số 1618/QCPH: KTNN-TTCP. Trong đó, quy định cụ thể về nguyên tắc, nội dung, phương thức phối hợp giữa hai cơ quan trong hoạt động thanh tra và kiểm toán.

Cơ quan thanh tra tại các bộ, ngành, địa phương đã xây dựng và ký các quy chế phối hợp với các cơ quan, tổ chức có chức năng giám sát, kiểm tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử nhằm giải quyết các vấn đề: Phối hợp trong thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật Đảng; Phối hợp trong xử lý chồng chéo, trùng lắp trong hoạt động thanh tra; Phối hợp trong công tác bảo đảm an ninh, trật tự; công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng; trong trao đổi thông tin về tội phạm và giải quyết kiến nghị khởi tố được phát hiện qua hoạt động thanh tra…

Ngoài ra, từ năm 2017 đến nay, Thanh tra Chính phủ đã xây dựng và thí điểm thực hiện Bộ chỉ số đánh giá công tác phòng, chống tham nhũng cấp tỉnh, thí điểm đánh giá công tác phòng, chống tham nhũng cấp bộ (3 bộ) nhằm đánh giá những nỗ lực của UBND cấp tỉnh, lãnh đạo bộ trong công tác phòng, chống tham nhũng; xây dựng văn hóa chống tham nhũng; tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa Thanh tra Chính phủ với UBND cấp tỉnh về công tác phòng, chống tham nhũng trên cơ sở phối hợp đánh giá, chia sẻ và nhân rộng những thực tiễn tốt; từng bước xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về công tác phòng, chống tham nhũng. Việc đo lường công tác phòng, chống tham nhũng là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong quản lý Nhà nước về phòng, chống tham nhũng nói chung cũng như để hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ được đặt ra trong Chiến lược và Kế hoạch thực hiện Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC)...